Megaloposts
Op 5 december is de Nederlandse release van Megalopolis van Francis Ford Coppola, en die vieren wij met een Hyperpremière. Tot die tijd laat schrijver/filosoof Govert Derix – die onlangs het boek Hyperfilosofie publiceerde – zijn licht op Coppola's zwanenzang schijnen in enkele Megaloposts. Is Megalopolis de cinematografische climax van wijsheid in onwijze tijden? In een reeks megalomane posts neemt hij ons mee naar een onmogelijk antwoord.
Beste Francis,
Is het wel wijs om mij zo fanatiek met Megalopolis te afficheren? De kritieken op jouw nieuwe film zijn niet onverdeeld positief.
Je hebt het jezelf ook niet makkelijk gemaakt, Francis.
Afgelopen weekeinde zag ik Gladiator II van jouw collega Ridley Scott, het voorspelbare vervolg op zijn kassucces uit 2000.
Ook die film flirt met de parallellen tussen het antieke Rome en onze tijd.
Tegelijk zijn beide films twee totaal verschillende werelden.
Gladiator II: ondanks de gruwel licht verteerbaar en ronkend van de propaganda voor de Romeinse – lees: Amerikaanse – Droom.
Megalopolis: een riskante stap in een cinematografisch terra incognita.
Is zo'n waagstuk überhaupt te beoordelen?
Elk oordeel van elke kijker doet er natuurlijk toe. Zoals de lezer van een roman altijd gelijk heeft in zijn of haar oordeel, zo heeft ook de kijker van een film altijd gelijk. Oordelen wil zeggen een vonnis vellen: goed, slecht, matig, twee of drie of vijf sterren, jubelende of minder jubelende woorden in de media.
Het risico van oordelen is dat je er je oren naar laat hangen. Gisteren pas las ik dat Megalopolis
door menig recensent én publiek niet bepaald jubelend is ontvangen – om het zuinig te zeggen.
Ik prijs me gelukkig dat ik de film zag zonder weet van die oordelen. Want zeg eens eerlijk: wie kan tegenwoordig met oordelen van anderen in zijn hoofd nog onbevangen kijken?
Programmeur Wouter Greven van Lumière Cinema had geopperd dat er tussen mijn boek Hyperfilosofie en jouw Megalopolis iets is, of zou kunnen zijn.
Een vibratie?
Overspringende vonken?
Iets hypers?
Ik deed mij best dit tussen haakjes te zetten.
Ging blanco de filmzaal in.
En hyperde. Verstilde. Tripte. Dwaalde af. Kwam tot kernen.
Sommigen kunstwerken mógen eigenlijk niet beoordeeld worden.
Ze verzétten zich tegen oordeel.
Ook al zijn ze naar ingesleten maatstaven misschien ondermaats (wat, sorry, alweer een oordeel zou zijn; zo snel gaat dat).
Ze scheppen, kortom, een eigen krachtenveld.
Eigen wetten die zich tegen het bekende verzetten.
Alsof je even een andere planeet bezoekt.
Een andere manier van een verhaal vertellen.
Een andere wijze van beeld en montage.
Alsof hier iemand heel erg zijn best heeft gedaan om werkelijk alles anders te doen.
Met als gevolg dat er een nieuwe vertrouwdheid
ontstaat.
Want ja, in Megalopolis
kun je wonen.
Tegelijk is er het risico dat de film je overneemt.
Alsof jij niet naar de film kijkt, maar de film naar jou.
Alsof de film zomaar ineens in staat blijkt om jouw
te beoordelen. Een hyperervaring.
Wat ik daarmee bedoel?
Mijn Hyperfilosofie richt zich tot een kosmische tribune. Op die tribune zitten vertegenwoordigers van buitenaardse beschavingen die overleefd hebben waar wij nu middenin zitten: de dreiging van zelfdestructie. De ET's vragen aan de hyperfilosoof om uit te leggen wat er daar beneden op aarde in godsnaam aan de hand is. Jullie hebben alles in handen om er een paradijs van te maken, toch gaat alles mis. Leg uit!
Lumière vroeg me welke film bij mijn boek Hyperfilosofie zou kunnen passen. Ik dacht aan Koyaanisqatsi, Arrival, Soylent Green.
Toen suggereerde Wouter Megalopolis.
Ik kwam, ik zag, ik werd overwonnen.
Niet omdat ik dit epos beoordeel als dé hyperfilosofische film van onze tijd. Maar omdat ik de merkwaardige ervaring onderging dat hij mij
beoordeelt.
Of is het nog subtieler? En krijgt Megalopolis het voor elkaar dat ik zonder te oordelen naar mijzelf kijk?
'We hebben behoefte aan een groot debat over onze toekomst', dat wil ook zeggen: 'We hebben behoefte aan een groot debat over wie wij willen en kunnen en mogen zijn.'
Wie mag ik zijn van deze film?
Dat klinkt als een megalomane vraag.
Tegelijk maakt ie me heel klein.
Misschien moeten wij zonder te oordelen knielen voor dit werk – en dan ervaren dat hij ons... verheft?
Zij die aangeraakt zijn staan op.
Of zoals het wat mij betreft in het Nieuwe Rome van Coppola mag klinken: zij die hyperen door Megalopolis
groeten u!
Govert Derix, 26 november 2024
< Lees Megalopost VII of Lees Hypermegalopolis >
Megalopolis van Francis Ford Coppola is vanaf 5 december in de filmhuizen en bioscopen.
Hyperfilosofie, op zoek naar wijsheid in onwijze tijden van Govert Derix verscheen bij Uitgeverij Magonia, Utrecht.