Megalopost VI
Op 5 december is de Nederlandse release van Megalopolis van Francis Ford Coppola, en die vieren wij met een Hyperpremière. Tot die tijd laat schrijver/filosoof Govert Derix – die onlangs het boek Hyperfilosofie publiceerde – zijn licht op Coppola's zwanenzang schijnen in enkele Megaloposts. Is Megalopolis de cinematografische climax van wijsheid in onwijze tijden? In een reeks megalomane posts neemt hij ons mee naar een onmogelijk antwoord.
Beste Francis,
Had Megalopolis
een bescheiden film kunnen zijn?
Zegt deze film iets over de betekenis van nederigheid in onze tijd?
De vragen komen niet vanzelf op.
Je zou misschien verwachten dat een epos dat van New York het Nieuwe Rome maakt en dat in mijn visie iets visionairs wil zeggen over onze actualiteit, wel een spectaculair en megalomaan werk móét zijn. Een beetje zoals Beethoven die met zijn Negende Symfonie alle voorgaande muziek probeerde te overtroeven. Of Mahler die met zijn Sinfonie der Tausend de concertzaal transformeerde tot de tempel van een nieuwe tijd.
Toch kloppen deze vergelijkingen niet helemaal. Ergens gaan ze mank. Waarom zou een film met de titel Megalopolis een megalomaan werk moeten zijn? In zekere zin is het ook een teder en nederig werk. Alsof jij een idioom hebt willen scheppen dat verder wijst dan de gangbare concepten waarmee we doorgaans oordelen en beoordelen.
Want nogmaals: voor een groot deel is Megalopolis helemaal niet grootheidswaanzinnig. Grote delen zijn juist langzaam, op het trage af. Uitgesponnen dialogen die tegenwoordig volgens velen 'not done' zijn. Een zekere geaffecteerdheid soms. Een tikje kunstmatigheid in het spel. Soms een vreemdheid in de getoonde emoties, alsof je wilde dat we ons juist níet gemakkelijk met Cesar Catilina of anderen zouden identificeren, maar als kijker net iets anders anders zouden zien en beleven.
Maar wat?
Ook in de soundtrack zit een bijna ongrijpbare ongedefinieerdheid. Het viel me aanvankelijk niet zo op. Totdat ik het gevoel kreeg dat de muziek soms in een andere ruimte speelde. Alsof hij vanuit een andere filmzaal deze film begeleidt. Weird. Lag het aan mij? Of doe je ook hier iets dat heel gericht 'off beat' is? Een subtiele ontregeling van de beleving. Die de beleving dingen doet beleven die eerder niet beleefbaar waren?
Je merkt, Francis, ik zoek woorden. Ontregelende woorden. Aanduidingen. Vingeropdemaffeplekwoorden. Woorden die verwoorden wat jij alleen in film kon verwoorden. Woorden voor wat nog nauwelijks context heeft.
Soms is het acteerspel op het pathetische af. Aanstellerig bijna. En toch overtuigend. Kon dit anders? Nee, dit moest zo! Als het anders was gespeeld was het geen Megalopolis meer.
Je moet me maar vergeven dat ik in deze megalopost dreig te ontsporen. Ik probeer de vinger te leggen op iets wat jijzelf misschien niet eens heel bewust hebt gedaan.
Het collage-achtige.
Het situationistische.
Een surrealisme dat die naam niet verdient, en toch ook weer volop.
Juist deze film met megalomanie in de naam is niet megalomaan, maar speelt een spel met groot en klein, kunst en kitsch, klassiek en futuristisch, hemelbestormend en hemeltergend, identificatie en vervreemding, geloofwaardigheid en de zoektocht naar een soort nieuwe geloofwaardigheid waaraan wij mensen nu meer dan ooit behoefte hebben.
'We are in need of a great debate about our future', dat is ook: we hebben een fatsoenlijk gesprek nodig over onze geloofwaardigheid.
Je ziet het overal.
In de politiek, in klimaattoppen, in kunstenaars die zichzelf binnenstebuiten keren en hun machteloosheid van de daken schreeuwen, in blockbusterfilms die nog meer nieuwe wijn in nog meer oude zakken verpakken.
Volgens de filosoof Theodor W. Adorno dreigt onze tijd te bezwijken aan het AltijdGelijke, lees: de eindeloze herhaling van hetzelfde.
Misschien maakt dat jouw TotaalAndere wel tot de verademing waarnaar ik ademloos heb zitten kijken.
Het doet de vraag rijzen hoe een Megalopolis 2 eruit kan zien.
Kan dat wel?
Mag dat wel?
Of is dit vloeken in de megalopolische kerk?
Mag ik, Francis, een voorstel doen?
Leg de vraag voor aan je publiek.
Laten ze je overstelpen met ideeën, footage, selfies, scripts, en megalomane en nederige flarden van onze tijd en waaraan die volgens jouw bewonderende en hyperkritische publiek schreeuwend en fluisterend behoefte heeft.
Gooi al die ingrediënten in jouw hoge toverhoed.
Maak dan met jouw superjacht een reis rondom de wereld.
En we zullen zien.
Of niet zien.
Linksom of rechtsom: het zou nu al historisch zijn.
Tijd begint... nu –
Govert Derix, 21 november 2024
Megalopolis van Francis Ford Coppola is vanaf 5 december in de filmhuizen en bioscopen.
Hyperfilosofie, op zoek naar wijsheid in onwijze tijden van Govert Derix verscheen bij Uitgeverij Magonia, Utrecht.