Megalopost II
Op 5 december is de Nederlandse release van Megalopolis van Francis Ford Coppola, en die vieren wij met een Hyperpremière. Tot die tijd laat schrijver/filosoof Govert Derix – die onlangs het boek Hyperfilosofie publiceerde – zijn licht op Coppola's zwanenzang schijnen in enkele Megaloposts. Is Megalopolis de cinematografische climax van wijsheid in onwijze tijden? In een reeks megalomane posts neemt hij ons mee naar een onmogelijk antwoord.
Dear Francis,
Hoe verhoudt Megalopolis zich tot de beweging van Make America Great Again (MAGA) die zich deze dagen over de planeet ontfermt?
De gelijkenissen tussen jouw hoofdpersonage Cesar Catilina en de jonge Trump zijn amper over het hoofd te zien.
Beiden vallen al jong met hun neus in de financiële/vastgoed boter.
Beiden bouwen megalomane gebouwen.
Beiden doen denken aan Howard Roark uit de roman The Fountainhead van Ayd Rand.
Ayn Rand is hét icoon van de monomane winnaars van deze wereld – voor zover die boeken lezen.
Tuurlijk het gaat veel te ver om 'The Donald' de briljantie van een Howard Roark of Cesar Catilina toe te kennen. Je hoeft maar naar The Apprentice (nu in de filmhuizen) te kijken en je beseft dat Trump het zonder zijn maffiose leermeester Roy Cohn nooit zover zou hebben geschopt.
Drie lessen ramt Cohn er bij Trump in:
1) Attack, attack, attack!
2) Niets toegeven; alles ontkennen.
3) Wat er ook gebeurt: claim altijd de overwinning.
Je vraagt je af welke afslag de wereld vorige week zou hebben genomen zónder deze lessen.
De sfeer van die lessen zit op een bepaalde manier ook in Megalopolis, al zou ik 'm nog eens moeten zien om hier exact de vinger op te kunnen leggen. Bovendien staat Cesar uiteindelijk toch volop voor de goedheid, terwijl we dat van Trump nog maar moeten afwachten. Waar het me nu om gaat: de tijdgeest die de film ademt is ook de geest die met de overwinning van MAGA definitief uit de fles lijkt.
Het openen van Pandora's box ligt er dik bovenop.
Het begin van een duister tijdperk.
Fabuleus dat jij dat veertig jaar geleden, toen je met Megalopolis begon, al zag aankomen.
Maar dan: het thema van de grote cycli van de wereldgeschiedenis is niet nieuw.
Plato schreef er 2400 jaar geleden over in De Staat.
Ilja Leonard Pfeijffer doet het nog eens dunnetjes over in zijn vuistdikke roman Alkibiades.
De opeenvolging van democratie, autocratie, aristocratie en hun mengvormen van kleptocratie en oligarchie zijn van alle tijden.
De metamorfose van cultuur als natuurwet.
In jouw beeldtaal, in jouw bezwerende soundtrack, in de larger than life personages en in de gothic en dan weer sprookjesachtige, futuristische en zelfs tedere decors maak jij dat invoelbaar.
Voeg daar bij de rake citaten van keizer-filosoof Marcus Aurelius en andere denkers en profeten, en je hebt de droomachtige stuff Megalopolis is made of.
Alsof je heel de wereldhistorie in één paradoxale oogopslag van 138 minuten overschouwt.
Ik lees, Francis, dat je democraat bent.
Tegelijk proef ik dat je bóven de geschiedenis staat.
Áchter de tijdelijke turbulenties maakt jouw camera-oog ons deelgenoot van diepere waarheden.
Natuurwetten fundamenteler nog dan de krachten die ons nu lijken te veroordelen tot autocratie en misschien zelfs op termijn een wereld zonder vrije film. Megalopolis als zwanenzang niet alleen van jou, maar van een tijdperk?
Wat is die diepere waarheid?
Naar het slot van Megalopolis word je meegenomen in een psychedelische lawine die drijft op een onderstroom van... hoop?
Dat zie ik toch goed?
Het is toch hoop die daar nieuwe manieren zoekt om mij, de kijker, te raken?
Alsof ook in de echte wereld alles goed kan komen.
Megalopolis als een wederkeer van de Tuin van Eden. Een filmgeworden paradijs met een boodschap die, zou je hopen, zo van het doek in de echte wereld geplant mag worden.
Wat feitelijk ook gebeurt.
Dat immers is wat film kan doen.
Wat Leni Riefenstahl deed met massamanipulatie doe jij met het wakker kussen van oprechte hoop.
Op het naïeve en clichématige af.
Maar toch. Of juist daarom.
Hoop als happy end.
Veel dank daarvoor.
Ook daarom is het geen toeval dat Megalopolis uitgerekend nu in de filmhuizen komt.
Dwars tegen de verdrukking, dwars tegen de aanzwellende wanhoop en dwars tegen het MAGA-geschreeuw in is jouw laatste film een trip naar licht en hoop.
Een reis ook vol waarschuwing.
En vol van een wijsheid waarvoor we de juiste woorden nog moeten vinden.
Drie megalopolische lessen komen op:
1) Onderga, onderga, onderga.
2) Kijk alles in het gezicht.
3) Geef je over.
Tijd begint... – nu.
Govert Derix, 8 november 2024
< Lees Megalopost I of Lees Megalopost III >
Megalopolis van Francis Ford Coppola is vanaf 5 december in de filmhuizen en bioscopen.
Hyperfilosofie, op zoek naar wijsheid in onwijze tijden van Govert Derix verscheen bij Uitgeverij Magonia, Utrecht.