Dealing with Death
Paul Sin Nam Rigter, Nederland 2020, 74 min., Nederlands, Engels, Papiamentus, Twi gesproken, Nederlands ondertiteld.
De vele culturen in de Bijlmer, Amsterdam-Zuidoost, hebben allemaal hun eigen rituelen rond het afscheid van doden. Uitvaartmanager Anita gaat als witte Nederlander op verkenning. Ze moet de wensen in kaart brengen voor een nieuw multicultureel rouwcentrum dat uitvaartorganisatie Yarden hoopt op te richten. Maar hoe meer ze ziet en leert, hoe meer de aanvankelijk zelfverzekerde Anita begint te twijfelen. Hebben die veelkleurige gemeenschappen Yarden eigenlijk wel nodig? Laverend tussen twee werelden krijgt Anita ook in haar eigen kring te maken met de dood, waardoor ze zichzelf weer nieuwe vragen moet stellen.
Dit verslag in grotendeels observerende stijl volgt deze onzekere missie over een periode van meer dan vijf jaar. Het combineert de eigen ervaring van Anita met een breder beeld vol culturele contrasten. Zoals onder meer verbeeld in een parallelmontage van een sobere Nederlandse begrafenis naast een met muziek en dans omlijste Ghanese uitvaart. Intussen moet op het kantoor van Yarden het ideaal van diversiteit in overeenstemming worden gebracht met het businessplan.
Winnaar van de IDFA Award for Best Dutch Documentary.
Gorbachev. Heaven.
Vitaly Mansky, Letland, Tsjechië 2020, 100 min., Russisch gesproken, Nederlands ondertiteld.
Michael Gorbatsjov, de inmiddels 89-jarige oud-leider van de Sovjet-Unie, ontvangt de Russische filmmaker Vitaly Mansky in zijn villa even buiten Moskou. In een sfeer van prettige lichtvoetigheid komen toch grote onderwerpen ter sprake als Gorbatsjov terugblikt op zijn leven. Het gesprek gaat over de hervormingen die hij als hoogste partijbaas in de jaren tachtig doorvoerde. Over de val van de Berlijnse Muur in 1989, gevolgd door de ineenstorting van de Sovjet-Unie, en over hoe de Russische bevolking het hem niet in dank afnam toen bleek dat die nieuwe vrijheid gepaard ging met werkloosheid en honger.
Grapjes, spontane onderbrekingen of plotseling opborrelende volksliedjes en gedichten houden de terugblikken op politieke keuzes luchtig. Gorbatsjov vertelt ook over zijn onafscheidelijke band met zijn overleden echtgenote Raisa. En willen de filmmakers soms wat eten? Eindeloos gedekte tafels, augurken met wodka, oudjaar bij vrienden: het typisch Russische dagelijks leven illustreert de melancholische sfeer.
Winnaar van de IDFA Award for Best Directing.
Radiograph of a Family
Firouzeh Khosrovani, Noorwegen, Iran, Zwitserland 2020, 82 min., Farsi, Frans gesproken, Nederlands ondertiteld.
‘Moeder trouwde een foto van vader’, is de openingszin van deze intieme documentaire. Het blijkt geen dichterlijke vrijheid van maker Firouzeh Khosrovani. Haar moeder Tayi trouwde in Teheran letterlijk met een portret van Hossein, omdat hij als student radiologie in Zwitserland niet zomaar kon terugreizen naar zijn thuisland. Het blijkt tekenend voor de kloof die altijd is blijven bestaan in dit huwelijk tussen de seculiere, progressieve Hossein en de traditionele, devote moslim Tayi. Het maakt deze familiegeschiedenis tegelijkertijd tot een röntgenfoto waarop de conflicten in de Iraanse maatschappij in de opmaat naar en de nasleep van de Iraanse Revolutie van 1979 zichtbaar zijn.
In voice-over horen we, naast Khosrovani’s commentaar, voorgelezen brieven en herinnerde gesprekken tussen haar ouders. In beeld zien we intussen foto’s en videomateriaal uit het familiearchief. Die intieme flarden worden afgewisseld met gestileerde shots van het ouderlijk huis van de maker, waar zich in de wisselende inrichting telkens subtiel de nieuwe fases aftekenen – zowel in het huwelijksleven van haar ouders als in de Iraanse samenleving.
Winnaar van de IDFA Award for Best Feature-Length Documentary.
Unforgivable
Marlén Viñayo, El Salvador 2020, 36 min., Spaans gesproken, Nederlands ondertiteld.
Hoewel hij van top tot teen onder de tattoos zit, heeft Geovanny een zachte, bijna kinderlijke uitstraling. Maar als hij vertelt hoe hij op zijn twaalfde bij de Barrio 18-bende ging, een moordeenheid waar het afmaken van rivalen een sport is, wordt dat beeld ruw weerlegd door de gruweldaden die hij beschrijft. Geovanny zit in de San Francisco Gotera-gevangenis in het westen van El Salvador, uitsluitend bedoeld voor bendecriminelen. Zij bekeerden zich in 2017 bijna allemaal tot het evangelisch christendom. Ook Geovanny zwoer het bendeleven af voor God; maar al heeft de kerk geen moeite met zijn gewelddadige verleden, zijn liefde voor een andere man geldt als een onvergeeflijke zonde.
Met compassie toont deze korte film hoe hij met andere homo’s in een aparte cel leeft, afgeschermd van de rest van de gedetineerden. Ze vullen hun dagen met handwerk, schaken, kaarten en het becommentariëren van outfits. Geovanny’s wens tot overplaatsing naar een gevangenis met een speciale lgbtq+-afdeling roept tegenstrijdige emoties op; het betekent dat hij afscheid moet nemen van zijn geliefde die, tot zijn verdriet, niet openlijk voor zijn geaardheid durft uit te komen.
Winnaar van de IDFA Award for Best Short Documentary.