Babi Yar. Context
De Oekraïense regisseur Sergei Loznitsa reconstrueert de massa-executie van 33.771 Joden door de nazi’s in het Babi Yar ravijn aan de hand van nooit eerder vertoond archiefmateriaal.
Tijdens zijn jeugd woonde regisseur Loznitsa dicht bij Babi Yar, in de buurt van Kyiv. Vanaf zijn tiende wandelt hij, zonder het te weten, vrijwel dagelijks langs de randen van een massagraf. Op een dag ziet hij een nieuw monument met inscriptie in het Russisch. Maar voor wat? Zijn ouders geven geen antwoord op zijn vragen. De gruwelen van Babi Yar worden verzwegen.
Met de documentaire BABI YAR CONTEXT beantwoordt Loznitsa alsnog de vragen uit zijn jeugd. Hij gaat terug in de tijd, naar een massa-executie die zo’n tachtig jaar geleden plaatsvond in het door Duitsland bezette deel van de Oekraïne. Wat is er in Babi Yar gebeurd tijdens die twee dagen in september 1941?
De documentaire is volledig opgebouwd uit archiefmateriaal en schetst de historische context van dit bloedbad. De beelden spreken voor zich. Ze getuigen van de plooibaarheid van de plaatselijke bevolking. Velen zagen de Duitsers als bevrijders. Alles was beter dan het wrede bewind van Stalin. De Joden, hun directe buren, werden als zondebok en Sovjet-sympathisanten weggezet. Posters van Hitler werden gewillig op ramen geplakt, en na de oorlog weer net zo gemakkelijk verwijderd.
De film is geen afrekening. Verwijten aan de Duitsers en de Russen zijn snel gemaakt, maar de regisseur ziet een dieperliggend probleem. Erover spreken brengt schaamte en angst met zich mee.
Met het vorig jaar gemaakte BABI YAR CONTEXT doet Loznitsa een oproep: laat dit nooit meer gebeuren. Het maakt de actualiteit extra wrang: eerder dit jaar werd de Holocaustgedenkplaats Babi Yar getroffen bij een Russische raketaanval op de tv-toren van Kyiv. (ej)